Hareketli Protezler

Hareketli Protezler

Bu protezler sabit olmadığı için hasta tarafından takılıp çı­karılabilir. Hastalarca damak diş, kara damak, kancalı diş, çelik damak diye adlandırılan protezlerdir. Protez desteği­ni dişlerden ve dokulardan alır.

Total protez (damak protezler)
Bölümlü protez (çelik damak, kancalı diş vs.)
Hassas tutuculu protez (çıt çıtlı protez)

Total protez: Ağızda hiç diş olmadığında, tüm dişler protez olarak yapılmışsa total protez diyoruz. Tüm destek ağızdaki dokulardan ve çene kemiğinden alınır. Protez ağza dokuların şeklinden kaynaklanan kıvrımlar ve tükü­rüğün yapıştırma gücünden faydalanarak tutunur. Bazı hastaların uzaktan en sevdiği protezdir. Bir daha diş soru­nu yaşamayacakları fikri çok cazip gelir. Hatta bazıları çok büyük bir yanılgıyla bu protezlerden yaptırmak için ağızlarındaki sağlam dişle­rini çektirmekte sakınca görmezler. Halk arasında kara damak, damak diş, pembe damak gibi isimler takılmıştır. Kullanılan dişin kalitesi ve protezin ağızdaki uyumu çok önemlidir.

Bölümlü protezler: Ağızda birkaç dişin olduğu ve bir kanca ile bu dişlerden destek alınarak yapılan protezlerdir. İskelet protez de denir. Halk arasında çelik damak, kancalı diş gibi adlarla anılır. Total proteze göre daha kolay ve kullanışlıdır. Alışması da çok daha kolaydır.

Hassas tutucular (çıt çıtlı protez): Bölümlü protezler­de olduğu gibi destek, dişlerden ve dokulardan sağlanır. Bölümlü protezlerde hastaların kanca, hekimlerin ise kroşe dediği metal kısımlar estetik olarak sorun yaratır. Özellik­le genç hastalar bu kancalardan çok rahatsız olur. Bu du­rumda kancadan kurtulmak için destek dişler kaplanır ve kaplamaya hassas tutucu parçalar yerleştirilir. Protez bu gizli parça sayesinde dişe tutunur. Kanca ortadan kalktığı için protez kullandığınızı sadece siz bilirsiniz.

Bazı hastalar ağızlarındaki tüm dişleri çektirip damak yaptırmayı nedense çok akıllıca bulurlar. Böylece bir daha dişleri ağrımayacak, protez vs. dertleri kalmayacaktır. Oy­sa total protezler hiç de özenilecek şeyler değildir. Tüm damağı kapladıkları için alışması çok zordur. Aylar alabi­lir. Dişler ağızdaki kemikler ve tükürük sayesinde durur. Büyük lokmalarda, bazıları hapşırıkla hemen yerlerinden oynarlar.

Protez takıldıktan sonra yeni bir ayakkabı gibi vuruk yapar. Gün aşı­rı gidip vuruk yapan yer­lerin düzeltilmesi gerekir. Bu yaralar ve protezin ağıza sımsıkı oturamaması gibi nedenlerle alışma dönemi uzun sürer.

Oysa iskelet dediğimiz ağızda birkaç diş olduğunda yapılan dişler total proteze göre sanat harikasıdır. Çünkü ağızdaki dişlerden destek alma şansları vardır. Dolayısıyla diğerleri gibi kıpır kıpır değillerdir. Diş sayısı ne kadar çoksa o kadar çabuk alışılır. Kullanımı kolaylaşır. Diş sa­yısı fazla olduğunda tüm damağı kaplamaz bir bant şeklinde geçer. Yani total proteze göre çok avantajlıdır. Ba­zen bir tek diş bile protezin kullanılmasında büyük konfor sağlar. Hele sağlam dişleri çektirmek çok büyük bir hata olur. Bazı korsan diş hekimleri hastayı tüm dişleri çekip protez yapmaya ikna eder ki hastaya yapılacak bundan daha büyük bir kötülük yoktur. İskelet protezlerin bir dezavantajları kancalardan dolayı pek estetik olmamalarıdır. Fakat bu sorun da çıt çıtlı (hassas tutuculu) diye bilinen protezlerle çözülür. Kanca yerine dişlerin içine gizlenen erkek ve dişi parçalar sayesinde dişlere tutunurlar. İyi mal­zeme, iyi laboratuvar ve iyi bir diş hekimi ile harika so­nuçlar verir. Hareketli protezler içinde en kullanışlı protezlerdir. Özellikle genç yaşta hareketli protez kullanmak zorunda kalan hastalara tavsiye ederim. İmplant şansları yoksa bu hassas tutuculu protezler kurtarıcı olacaktır.

Hareketli protezlerde ele çeşitli kalitede malzemeler kullanılır. Porselen dişlerde -özellikle arka dişlerde pek önerilmez. Porselen çok sert olduğu için damak ve çene­deki kemiklerin erimesine neden olabilir. Estetik açıdan ön dişlerin porselen, arka dişlerin ise plastik olması tercih edi­lebilir. Çok kaliteli plastik esaslı malzeme kullanılmalıdır. Kalitesiz plastikler çok çabuk aşınır, renklenir. Aşınma ne­deni ile boyutlarını kaybeden protez çene eklem sorunları­na neden olur. Uzun yıllar ve her gün kullanacağınız pro­tezlerinizin kaliteli malzemeden ve iyi bir muayenehanede yapılmasına özen gösterin.

Protez takıldıktan sonra vuruk yapabilir. Bunlara alışmaya çalışmayın. Hekiminize giderek vurukları mutla­ka aldırın. Zaten alışmanız, zordur, bir de yaralar içinde alışmaya çalışmayın.

Sabırlı olun. Gün içerisinde ağzınızdan çıkarmayın. İlk günler dayanabilirseniz gece de çıkarmayın. Diğer zamanlarda gece çıkarılıp bir bardak suyun içine konma­lıdır. Daha da iyisi bunlar için satılan kapalı özel kapları tercih edip fazla ortalıkta bırakmazsanız kötü görüntüleri de ortadan kaldırmış olursunuz. Geceleri çıkarmaktan rahatsız oluyorsanız gece temizliğini yaptıktan sonra on­larla yatabilirsiniz ama temizliğinin mutlaka yapılması gerekir.

Gece çıkarmaları dokuların toparlanması için gerek­li bir işlemdir. Fakat sabah tekrar takmakta çok zorlanı­yorsanız temizliği sağlanarak ağızda tutulabilir. Bir misa­firliğe gittiğinizde çıkarmayın ama normal hayatınızda ideal olan, protezin çıkarılıp akan su altında sabunla fırça­lanarak temizlenip suya konmasıdır. Ağızda dişler varsa onlar da mutlaka fırçalanmalıdır. Protez nedeniyle bu diş­ler üzerinde fazlasıyla yemek arlığı ve plak birikir. Bu da ağzınızda kalmış son dişlerinizin kısa sürede kaybına ne­den olur.
Protezlerinizi diş fırçası ve sabunla fırçalayarak te­mizlemenizi öneririm. Diş macunu ve çeşitli aşındırıcılar zaman içinde protezinizin üstündeki cilanın aşınmasına ve bu bölgelerde renklenme ya da mikrop birikmesine neden olur. Bazı hastalar çamaşır suyunda bekletir, bulaşık ya da çamaşır deterjanları ile temizlemeye çalışırlar. Bu madde­ler protezinizin yapısını bozar. Sadece sabun ve fırça ile temizleyin, elinizle temizlemeye kalkarak su altında mik­ropları her tarafına yaymayın. Fırçanın olmadığı bir yerde gün ortası yemek sonrası akan su altında tutarak yemek artıklarını yıkayabilirsiniz ama parmağınızla ovalamayın. Aksamları da mutlaka fırça ve sabunla temizleyin. Ecza­nelerde satılan özel protez temizleyici tabletleri de kulla­nım talimatına uyarak kullanabilirsiniz. Ama aşındırıcı içeren parlatma tozlan ile fırçalamayın.

Hastalar arasında metal kancalar için "kanca, dişi yer" suçlaması çok yaygın bir inanıştır. Oysa bu doğru de­ğildir. Dişi, protezini günlerce ağzından çıkarmayan, tek bir fırça darbesini dişine ve kancasına çok gören hastadır asıl yiyen. Kancalar yani kroşeler yiyeceklerin tutunması­na uygun zemin hazırlar; ama düzenli olarak çıkarılıp des­tek dişler ve kancalar fırçalandığında herhangi bir sorun yaratmazlar.

Başlangıçta büyük lokmalardan, sert gıdalardan uzak durun. Protez size, siz proteze alışana kadar daha kü­çük ve yumuşak gıdalar tüketin. Yani protezinizi takıp en yakın Çorum leblebisi satan yere koşmayın. Takar takmaz leblebi yiyebilmek ya da yiyememek protezin kalitesini belirlemez. Protezin ağzınıza, ağzınızın da proteze alışma­sı için onlara zaman tanıyın. Küçük lokmalar ve yumuşak gıdalarla beslenin. Zamanla diğer gıdalara geçin.

Bir süre kullandıktan, vuruklar alındıktan sonra dili­niz, dudaklarınız proteze alışır. Protez daha az oynamaya ve daha iyi çiğnemeye başlar. Hiç ağızda durmuyorsa, ağzınızı açtığınızda ya da konuşurken yerinden fırlıyorsa, bir tarafa basınca bir taraf ayaklanıyorsa, konuşurken bütün dişler kafa sallıyorsa bir sorun var demektir. Hekiminizle sabırlı ve güler yüzlü bir işbirliği içinde bu sorunlar çözü­lebilir. Çözülmüyorsa protez yenilenebilir.

Bu alışma süresi, özellikle total protezde 6-8 hafta­nızı alabilir. İskelet protezde bu süre çok daha azdır, 2-3 haftayı geçmez. Çıt çıtlı protezde ise çok daha çabuk adapte olursunuz.

Protezler ve ağzınız zaman içerisinde değişir. Çok fazla kilo alıp vermeniz hatta kemik erimenizin hızı bile protezin ağzınızdaki uyumunu bozar. Rahat rahat kullan­dığınız proteziniz altına yemekler kaçmaya, yaralar yap­maya başlamışsa dokularda ve protezinizde bir değişimin olduğunu anlarsınız, bu durumda mutlaka hekime giderek tekrar uyumunu sağlatın (besleme adı verilen işlem), bes­leme yapılamıyorsa protezinizi yeniletin.